Խաչատուր Աբովյանն իր ժամանակների ամենակիրթ և առաջադեմ մարդկանցից էր, նրա լուսավորական ու առաջադիմական հայացքները հաճախ հանգիստ չէին տալիս գերակշռող խավարամիտներին: Արհասարակ, Աբովյանը հայ գրականության ամենաառեղծվածային կերպարներից մեկն էր, ում բնավորության և մարդ տեսակի մասին խոսելիս ականատեսներից շատերը պնդում էին, որ թեև նա հախուռն բնավորություն ուներ, էությամբ բարի էր։ Քիչ չէին նաև հրապուրանքներն ու սիրահարվածությունները մեծ գրողի կարճատև կյանքում։Դեռևս 1814 թվականին փոքրիկ Խաչատուրին տանում են Էջմիածնի վանական դպրոց, որտեղ երեխան մեծ դժվարնություններ է տեսնում։ Չհարմարվելով վանական խիստ կարգ ու կանոնին՝ Խաչատուրը հաճախ է փորձում փախչել վանքից, ինչն էլ ավելի ծանր հետևանքներ է ունենում նրա համար…Տարիներ անց Աբովյանը կուսակրոն քահանա է կարգվում և հենց այդ շրջանում էլ հանդիպում է իր առաջին սիրուն. նա Աբովյանի համաքաղաքացի՝ քանաքեռցի Սոնան էր։ Աբովյանը ծանր ապրումների մեջ էր. մի կողմից նրա բանականությունը ստիպում էր հավատարիմ մնալ վանականի կոչմանը, մյուս կողմից՝ սիրտն անկարող էր պայքարել առաջին սիրո հետ։ Արդյունքում հենց աղջիկը՝ Սոնան մերժեց գրողի սերը՝ հիշեցնելով նրան իր կարգավիճակը։Ադելաիդեին Աբովյանը հանդիպում ու սիրահարվում է Դորպատում։ Ադելաիդեն հայտնի պրոֆեսորի դուստր էր։ Գեղեցկադեմ և կիրթ օրիորդը շատերի սիրտն էր գրավել, սակայն իր սիրտը տվել էր հայ դպիրին։ Իր հերթին Աբովյանը Ադելաիդեի մասին իր օրագրում գրելիս առաջին անգամ օգտագործել է «սիրում եմ» բառերը, անգամ նշում է, որ պատրաստվում է ամուսնանալ նրա հետ և վերադառնալ Հայաստան… Սիրո այս կարճատև պատմության ավարտը հայտնի չէ, սակայն հարկ է նշել, որ այդ տարիներին Աբովյանը դեռևս չէր ազատվել կուսակրոն քահանայի տիտղոսից և Հայաստան վերադառնալուց հետո էլ պարբերաբար հիշում էր աղջկան։ Այդուհանդերձ, բաժանումից կես տարի անց Ադելաիդեն ամուսնանում է բժիշկ-կալվածատեր Թեոդոր Դերկսի հետ։«Շատ օր ու ժամանակ, քո կարօտն քաշեցի,Գիշեր, ցերեկ հանապազ զիս քո սիրովն մաշեցի,էրվեց, խորովեց սիրտս բոյնի բուսուն մնացի,
Որ էդ քաղցր լեզվովդ ասես արի՛, դեսն անցի»1838 թվականին Թիֆլիսում Աբովյանը ծանոթանում է լութերական եկեղեցու հետևորդ Էմիլիե Լոզեի հետ և անմիջապես դիմում ներկայացնում Էջմիածին՝ հոգևոր կոչումից ազատվելու խնդրանքով։ Մեկ տարի անց Աբովյանի և Էմիլիեի միջև ամուսնական պայմանագիր է կնքվում, ըստ որի օրիորդը համաձայնվում է պսակադրվել հայկական եկեղեցում։ Պսակադրությունը տեղի է ունենում 1839 թվականի դեկտեմբերին։ Նրանք որդի և դուստր են ունենում։1848 թվականի ապրիլի 1-ի, լույս 2-ի առավոտյան Խաչատուր Աբովյանը տնից դուրս է գալիս և այլևս չի վերադառնում: Շուտով ցարական իշխանությունները նրան հայտարարում են «անհայտ բացակայող»:
serli 